Over Erna Lammers
Foto Ronald Hissink
EENZAAMHEID…. Als ik terug denk aan de periode waarin ik me door alles en iedereen verlaten voelde: in die periode analyseerde een voor mij onbekende vrouw een foto die ik online had gepost. Het was een foto van een groot wit vlak met een minuscuul klein zwart spinnetje. En ze vroeg me: “Erna, ben jij zo eenzaam?” Uit het niets kreeg ik een hand toegestoken die mijn eigen isolement doorbrak. Nog raakt het me als ik daar aan terugdenk.
BUUR & ZO Het is een van mijn drijfveren geweest om aan de slag te gaan bij Buur & Zo als eerste buurtconciërge met de vrije opdracht van zorgorganisatie Carinova: maak onze mooie plannen waar. Geef in deze pilot handen en voeten aan ons nieuwe beleid om samen met logistieke partners en emissievrije voertuigen, bezorg goederen aan huis bij zelfstandig wonende ouderen. Heb daarbij tijd en aandacht voor de mensen en verleen hand- en spandiensten. Zorg dat je een vertrouwd gezicht wordt, een prettige toevoeging. Kijk wat je tegenkomt, onderneem actie, en koppel dit terug naar ons, zodat wij ons beleid kunnen aanscherpen en onze zorgopdracht in de toekomst beheersbaar blijft.
WERKING En het heeft gewerkt. De ene na de andere oudere opende de deur voor me. Ze pakten niet alleen de medicijnen aan die ik namens de apotheek rondbracht of de warme maaltijden namens de cateraar. Ze lieten me ook binnen in hun leven. Vroegen me om hulp voor van alles: nieuwe batterijen in een deurbel; een flesje openen; een alternatief voor knoopjes in een overhemd, omdat iemands fijne motoriek zo achteruitgegaan was. Hulp omdat een tv was uitgevallen. Paniek omdat de telefoon het niet meer deed. Een boodschap, ach al die kleine dingen waar je zo om verlegen kunt zijn en niemand hebt om dat even aan te vragen.
PRATEN Maar de behoefte om te kunnen praten was het grootst. Om hun verhalen kwijt te kunnen aan iemand die hun verhalen nog niet kende. Aan iemand die even luisteren wilde. “Ach toe, blijf nog even, dan kan ik even praten…” ik hoor het een 93 jarige mevrouw nog zeggen. Omdat ze tot op dat moment altijd lachend en bagatelliserend over haar eigen situatie had gesproken, merkte ik op dat moment pas op hoe eenzaam ze in feite was.
VORMEN VAN EENZAAMHEID Het zette me aan het denken over vormen van eenzaamheid en manieren om daarmee om te gaan. Daarbij dacht ik ook aan de eenzame man die desondanks zijn huis niet uit wilde…om niet alleen thuis te hoeven komen. Of de vrouw die weer alleen kerst zou vieren maar toch een uitnodiging voor een gratis kerstdiner afsloeg. Eerst zei ze dat ze niets om kerst gaf, maar toen ik doorvroeg bleek dat zij zich juist tussen vreemden zo eenzaam voelde. En alleen, veilig in haar eigen huis, niet…vormen van eenzaamheid waar ik het bestaan niet van kende, ondanks mijn eigen rugzak.
LITERATUURSTUDIE In een poging om te begrijpen hoe en waarom ik mensen zag omgaan met hun situatie ben ik de literatuur ingedoken over eenzaamheidsvormen, copingstrategieën en interventies. Na een bronnenstudie ben ik begonnen met het analyseren en beschrijven van wat ik heb gezien aan manieren van leven onder de ruim zeventig alleenwonende ouderen waar ik als buurtconciërge over de vloer kwam.
Deze vormen van overleven ben ik gaan onderverdelen volgens een door professor Anja Machielse ontworpen systematiek met sociale isolementsproļ¬elen. Door daarbinnen een diļ¬erentiatie aan te brengen op basis van de copingstrategieën die ik bij mensen zag, probeer ik inzichtelijk te maken wat ik heb ervaren in de afgelopen anderhalf jaar aan variaties van zo lang leven. Daar koppelde ik een overzicht aan van bruikbare en door Movisie verzamelde interventies. Movisie vormde sowieso in veel opzichten mijn bron, maar ik maakte voor dit rapport ook gebruik van de inzichten van de filosofen Henk Oosterling (Inter-esse) en Martin Buber (ik gij en ik het-relaties) en de door professor Andries Baart ontwikkelde gesprekstechnieken.
RAPPORT In juni 2021 verscheen mijn onderzoeksrapport Verdwaald in de Tijd, dat ik ter controle ook had aangeboden aan professor Machielse, die meldde onder de indruk te zijn van mijn koppeling tussen theorie en praktijk.
Dit rapport vormde tevens de afsluiting van de eerste fase van Buur & Zo en het einde van mijn functie als kwartiermaker.
OUDERENADVISEUR Kort daarna trad ik in dienst bij Raster Welzijn als Ouderenadviseur en als zodanig onderdeel van het Voor Elkaar-team waar ik de problematiek van het ouder worden vanuit de welzijns- en WMO kant leerde kennen. Namens de Voor Elkaar-teams maakte ik deel uit van de coalitie Een tegen Eenzaamheid (nu Coalitie Deef), dat onder de bezielende leiding stond en staat van Elise Steunebrink, medewerker van Deventer Doet.
TRAININGEN EENZAAMHEID ONDER OUDEREN EN ONDER JONGEREN Na mijn vervroegde pensionering heb ik mijn ervaring en kennis samen kunnen voegen in de training Eenzaamheid Signaleren & Verminderen, die ik op verzoek en in opdracht van Elise Steunebrink in 2024 heb ontwikkeld en een aantal keer mogen geven. De reacties waren lovend. Gezien mijn achtergrond richtte ik me vooral op eenzaamheid onder ouderen.
Maar de inzichten van filosoof Marian Slob over eenzaamheid onder jongeren (o.a. dramaturgisch perspectief) leidde tot nader onderzoek, ontdekkingen en een nieuw ontwikkelde training als hulpbron voor iedereen die in zijn werk met de vaak moeilijk signaleerbare eenzaamheid onder jongeren en jong volwassenen (globaal 16-30 jarigen) te maken heeft. Ook hier vormde Movisie een welkome aanvullende bron, net als het standaardwerk ‘Eenzaamheid bij jeugdigen’ van Jan van der Ploeg (2018).
OOK INTERESSE? Alle organisaties die zich in Deventer hebben aangesloten bij Coalitie Deef kunnen zich via Else Steunebrink aanmelden.
Alle organisaties buiten Deventer kunnen voor hun medewerkers een training op hun locatie aanvragen.
Via het contactformulier voor vragen en een optie op een beschikbare datum.
Naast mijn onderzoek naar eenzaamheidsvraagstukken heb ik ook grote interesse in cultuur historisch onderzoek. In 2021 kwam 'Door mannen gekozen' uit, met de twee vrouwen in de hoofdrol, die in 1919 voor het eerst gekozen werden in de Deventer gemeenteraad. Op dit moment onderzoek ik als lid van de werkgroep het slavernijverleden van Deventer. Daarnaast ben ik lid van de redactie van het Deventer Jaarboek, een uitgave van de Deventer Historische Vereniging. En tot slot mag ik graag fotograferen en filmen, zie mijn andere website www.momentopname.com